چرا ایمنی در پروژههای عمرانی حیاتی است؟
ایمنی در پروژه، سنگ بنای موفقیت هر طرح عمرانی است. بدون یک برنامهریزی و اجرای دقیق ایمنی، پیامدهای ناگواری ممکن است رخ دهد که فراتر از آسیبهای جانی و مالی است:
- حفظ جان و سلامت نیروی انسانی: اولویت اصلی هر سازمان متعهد، حفاظت از جان و سلامت کارکنان خود است. حوادث کارگاهی میتوانند منجر به مصدومیتهای شدید، نقص عضو دائمی یا حتی مرگ شوند که علاوه بر درد و رنج انسانی، بار روانی سنگینی بر خانوادهها و همکاران تحمیل میکند.
- کاهش هزینهها: حوادث شغلی هزینههای پنهان و آشکار زیادی را به همراه دارند. این هزینهها شامل مخارج درمانی، غرامت، جریمههای قانونی، تأخیر در اتمام پروژه، آسیب به تجهیزات و کاهش بهرهوری نیروی کار است. سرمایهگذاری در ایمنی کارگاهی، در بلندمدت منجر به صرفهجویی چشمگیر در هزینهها میشود.
- افزایش بهرهوری و کیفیت: محیط کار ایمنتر، باعث افزایش روحیه کارکنان، کاهش استرس و بهبود تمرکز آنها میشود. این عوامل به طور مستقیم بر افزایش بهرهوری، بهبود کیفیت کار و کاهش خطاها تأثیر میگذارند.
- حفظ اعتبار و شهرت سازمان: شرکتهایی که به اصول ایمنی پایبند هستند، از اعتبار و شهرت بالاتری در میان ذینفعان، مشتریان و جامعه برخوردارند. این اعتبار میتواند به جذب پروژههای جدید و حفظ نیروهای متخصص کمک کند.
- رعایت الزامات قانونی: تمامی کشورها دارای قوانین و مقررات سختگیرانهای در خصوص ایمنی در پروژههای عمرانی هستند. عدم رعایت این الزامات میتواند منجر به جریمههای سنگین، توقف پروژه و پیگرد قانونی شود.
ارکان اصلی سیستم مدیریت HSE در ساخت و ساز
یک سیستم مدیریت HSE مؤثر، بر پایه چند رکن اساسی استوار است که هر یک نقش مکمل دیگری را ایفا میکنند:
1. آموزش و آگاهیبخشی
آموزش HSE، قلب هر برنامه ایمنی موفق است. کارکنان باید به طور مداوم با خطرات محیط کار، نحوه استفاده صحیح از تجهیزات و اقدامات پیشگیرانه آشنا شوند. این آموزشها باید متناسب با نقش و مسئولیت هر فرد باشد و شامل موارد زیر گردد:
- آموزش بدو استخدام: آشنایی اولیه با قوانین و مقررات ایمنی شرکت و پروژه.
- آموزشهای عمومی ایمنی: مباحث پایهای مانند شناخت خطرات، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)، اطفاء حریق و کمکهای اولیه.
- آموزشهای تخصصی: آموزشهای مربوط به کارهای خاص مانند کار در ارتفاع، کار با برق، کار با ماشینآلات سنگین، حفاری و فضاهای محصور.
- بازآموزی و دورههای ارتقاء: بهروزرسانی دانش و مهارتها در فواصل زمانی منظم یا با تغییر در رویههای کاری.

2. شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسک
این فرایند شامل مراحل زیر است:
- شناسایی خطرات: شناسایی تمامی منابع پتانسیل آسیبرسان در محیط کار (مانند برق، ارتفاع، ماشینآلات، مواد شیمیایی).
- ارزیابی ریسک: تخمین احتمال وقوع حادثه و شدت پیامدهای آن برای هر خطر.
- کنترل ریسک: اعمال تدابیر پیشگیرانه و کنترلی برای حذف یا کاهش ریسکها. این تدابیر به ترتیب اولویت شامل: حذف خطر، جایگزینی، کنترلهای مهندسی (مانند حفاظگذاری)، کنترلهای اداری (مانند آموزش و دستورالعملها) و در نهایت استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) است.
3. پایش و اندازهگیری عملکرد
برای اطمینان از اثربخشی برنامههای ایمنی، نیاز به پایش مستمر و اندازهگیری عملکرد است. این شامل:
- بازرسیهای منظم: بازدیدهای دورهای از کارگاه برای شناسایی نواقص ایمنی و عدم رعایت مقررات.
- گزارشدهی حوادث و شبهحوادث: ثبت و بررسی تمامی حوادث و رویدادهای نزدیک به حادثه برای شناسایی ریشههای مشکلات و جلوگیری از تکرار آنها.
- ممیزیهای ایمنی: ارزیابی سیستماتیک اثربخشی سیستم مدیریت HSE توسط کارشناسان داخلی یا خارجی.
4. واکنش اضطراری
آمادگی برای مقابله با شرایط اضطراری (مانند آتشسوزی، ریزش یا فوریتهای پزشکی) از اهمیت بالایی برخوردار است. این شامل:
- تدوین طرحهای واکنش اضطراری: برنامهریزی برای سناریوهای مختلف اضطراری.
- برگزاری مانورها: تمرینهای منظم برای اطمینان از آمادگی کارکنان و تیمهای واکنش اضطراری.
- تجهیزات واکنش اضطراری: فراهم آوردن تجهیزاتی مانند کپسولهای آتشنشانی، جعبه کمکهای اولیه و تجهیزات نجات.

استانداردهای ایمنی ملی و بینالمللی در پروژههای عمرانی
پروژههای عمرانی در ایران و جهان، باید از استانداردهای ایمنی مشخصی پیروی کنند تا از سلامت کارکنان و پایداری محیط زیست اطمینان حاصل شود.
1. مبحث 12 مقررات ملی ساختمان (ایران):
در ایران، مبحث 12 مقررات ملی ساختمان با عنوان “ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا” یک سند قانونی و الزامی برای تمامی پروژههای ساختمانی است. این مبحث شامل جزئیات فراوانی در خصوص الزامات ایمنی از جمله:
- ایمنی کارگاه و حصارکشی
- حفاظت از سقوط
- ایمنی ماشینآلات و ابزار
- ایمنی برق
- حفاری و گودبرداری
- وسایل حفاظت فردی
- نکات مربوط به بهداشت و محیطزیست در کارگاه
رعایت دقیق این مبحث برای تمامی دستاندرکاران پروژههای عمرانی (صاحبکار، ناظر، مجری و پیمانکاران) الزامی است و مورد نظارت کارشناس اداره کار قرار میگیرد.
2. ISO 45001: سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (بینالمللی)
ISO 45001 یک استاندارد بینالمللی است که چارچوبی برای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) فراهم میکند. هدف اصلی آن کاهش آسیبهای شغلی و بیماریها از طریق یک رویکرد سیستماتیک برای شناسایی و کنترل خطرات است. پیادهسازی ISO 45001 در پروژههای بزرگ به سازمانها کمک میکند تا:
- فرهنگ ایمنی را تقویت کنند.
- با الزامات قانونی سازگار شوند.
- مخاطرات ایمنی را پیش از وقوع حادثه شناسایی و کنترل کنند.
- بهرهوری و عملکرد کلی خود را بهبود بخشند.
3. OSHA (اداره ایمنی و بهداشت حرفهای آمریکا)
اگرچه OSHA یک نهاد ملی در ایالات متحده است، استانداردهای آن، به ویژه OSHA 1926 (استانداردهای ساخت و ساز)، به عنوان یک مرجع معتبر بینالمللی شناخته میشوند. این استانداردها شامل دستورالعملهای بسیار دقیق برای طیف وسیعی از خطرات رایج در محیطهای ساختمانی هستند و میتوانند به عنوان یک الگوی قوی برای ایمنی در پروژههای عمرانی در هر نقطه از جهان مورد استفاده قرار گیرند.
تعهد عمران آلتون به ایمنی در پروژهها
عمران آلتون همواره بر اهمیت ایمنی در پروژه تأکید داشته و آن را به عنوان یک اولویت اصلی در تمامی فعالیتهای خود در نظر میگیرد. با هدف ارتقاء سطح آگاهی و مهارتهای تمامی دستاندرکاران و اطمینان از سلامت نیروی انسانی، این شرکت به طور مستمر دورههای آموزش HSE و بازرسیهای دقیق ایمنی را در پروژههای خود برگزار میکند.
عمران آلتون با همکاری با نهادهای ذیربط و بهرهگیری از دانش روز متخصصان، میکوشد تا محیط کاری ایمن و سالم را برای تمامی افراد فراهم آورد و از بروز هرگونه حادثه ناگوار جلوگیری کند. این تعهد، نه تنها ضامن سلامت نیروی کار است، بلکه به پیشرفت پایدار و موفقیتآمیز پروژهها کمک شایانی خواهد کرد و میتواند الگویی برای سایر پروژههای عمرانی در کشور باشد.
برای مشاهده نمونهای از فعالیتهای ما در زمینه ایمنی، میتوانید خبر برگزاری دوره HSE در پروژه نهضت ملی مسکن پردیس آیتالله رئیسی محمدآباد را مطالعه کنید.
سخن پایانی
ایمنی در پروژههای عمرانی یک مسئولیت جمعی است که از بالاترین سطوح مدیریتی تا تک تک کارگران را شامل میشود. با سرمایهگذاری در آموزشهای صحیح HSE، پیادهسازی استانداردهای ملی و بینالمللی و ایجاد یک فرهنگ ایمنی قوی، میتوانیم محیطهای کاری را ایمنتر ساخته و از جان و سلامت با ارزشترین سرمایههای هر پروژه، یعنی نیروی انسانی، محافظت کنیم. تعهد به ایمنی، تعهد به آیندهای پایدارتر و موفقتر در صنعت ساخت و ساز است.